شاید بتوان گفت هیچ کسب و کاری بدون ریسک کردن شروع نشده است و همه کسب و کارها برای بقا و رسیدن به اهداف خود باید ریسک کنند و گاهی اوقات کارهایی انجام دهند که ممکن است مقداری باعث ایجاد هیجان و تنش شود.یکی از مسائلی که صاحبان کسب و کارها با آن روبرو هستند بررسی و تحلیل ریسک است

زمانی یک کسب و کار میتواند به فعالیت خود ادامه دهد که ابایی از انجام حرکت های جدید و ریسک کردن نداشته باشد اما آیا ریسک کردن به این معنا است که بدون تحقیق و بررسی دست به انجام کاری زد؟ طبیعتا جواب منفی است ! صاحبان کسب و کارها باید به طور مداوم ریسک های پیش رو را بررسی و تحلیل کنند تا بتوانند قدم بعدی را درست بردارند

حتما شما هم در کسب و کارتان با موقعیت هایی روبرو بوده اید که نمیدانستید باید چه کاری انجام دهید! برای مثال ممکن است رقیب شما فعالیت جدیدی انجام دهد و شما هم بخواهید با پیاده سازی یک ایده جدید سهم بیشتری از بازار را از آن خود کنید اما سدی که جلوی روی شما در این مواقع است چه نام دارد؟ بله درست است ریسک!

معمولا اکثر افراد در این مواقع به دلیل ترسیدن از ریسک و پیشامدهای آن دست از اجرایی کردن ایده هایشان میکشند اما چرا باید اینگونه باشد ؟‌بسیاری از صاحبان کسب و کار قبل از ریسک کردن با تحلیل ریسک میتواند از ضررهای احتمالی جلوگیری و کسب وکار خود را موفق تر کنند.

ما در این مقاله از سایت مرکز بیزینس کوچینگ ایران  قصد داریم شما را با موضوع تحلیل ریسک در کسب و کارها آشنا کنیم و ببینیم فرآیند تحلیل ریسک چگونه است و چگونه با تحلیل ریسک میتوان به مهارت حل مسئله دست پیدا کرد و به واسطه آن یک کسب و کار را موفق تر کرد در ادامه همراه ما باشید

در قدم اول باید ببینیم منظور ما از ریسک در کسب و کار چیست

ریسک در کسب و کار

اگر سری به لغت نامه ها بزنیم متوجه میشویم که ریسک به معنای خطر و احتمال ضرر و زیان معنی شده است. ضرر و زیان دو کلمه ای است که بسیاری از کسب و کارها از آن هراس دارند چرا که معتقدند ریسک کردن مساوی است با شکست خوردن و از دست دادن کسب و کار! اما آیا صرفا ریسک به این معنا است ؟

همانطور که پیش از این در مقاله ریسک های کسب و کار و انواع آن ها به آن اشاره کردیم بررسی ها نشان میدهد که هر کسب و کار با انواع مختلفی از ریسک روبرو میشود از جمله مهمترین این ریسک ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• ریسک رقابتی در کسب و کار
• ریسک اقتصادی
• ریسک عملکرد
• ریسک قانونی
• ریسک استراتژی
• و ..

حتما شما این نوع ریسک ها را تجربه کرده اید برای مثال با اضافه شدن رقیب شما در ریسک رقابتی قرار گرفته اید یا اجرا کردن یک ایده جدید و هزینه بر شما را در معرض ریسک اقتصادی قرار  داده است .هر کدام از این ریسک ها در موقعیت های مختلف و تحت شرایط متفاوتی ممکن است کسب و کارها را تهدید کنند اما نکته قابل توجه این است که نباید از این نوع ریسک ها ترسید یا با آنها مقابله کرد چرا که در مقاطع زمانی و شرایط مختلف باز هم انواع دیگری از ریسک ها به سراغ بیزینس ما خواهند آمد

در مقاله اهمیت تحلیل رقبا اشاره کردیم که بهترین راه برای آسیب ندیدن و پشت سر گذاشتن این ریسک ها تحلیل و بررسی آنها است برای همین برای صاحبان کسب و کار ضروری است که قدرت تحلیل ریسک را همواره به کار گیرند

به همین علت است که در این مقاله قصد داریم به طور کامل به موضوع تحلیل کسب و کارها اشاره کنیم . حال که با مفهوم ریسک آشنا شدیم به سراغ بررسی تحلیل ریسک می رویم

تحلیل ریسک در کسب و کار

در مقاله چگونه کسب و کارمان را تحلیل کنیم؟ گفتیم که تحلیل کردن کسب و کار یکی از بخش های حیاتی مدیریت یک بیزینس است.مگر میشود یک کسب و کار را ساخت و آن را به حال خود رها کرد؟ کوچکترین تا بزرگترین بیزینس ها نیاز به بررسی و تحلیل دائمی دارند

حال در ادامه قصد داریم ببینیم تحلیل ریسک ها در مدیریت یک بیزینس چه نقشی ایفا می کند

تحلیل ریسک یعنی شناسایی مشکلات احتمالی ای که ممکن است در طول انجام یک پروژه یا یک فرآیند بوجود بیاید. تجزیه تحلیل ریسک به ما کمک میکند تا بتوانیم در فرایند تصمیم گیری به درستی عمل کنیم ، مزایا و معایب هر گزینه را شناسایی کنیم ، احتمال بروز مشکلات را پیش بینی کنیم و در نهایت تصمیم بگیریم که یک ریسک تا چه میزان و ما و بیزینس ما را تحت تاثیر قرار میدهد و آیا ما توانایی گذر از آن را داریم یا نه

اگر بخواهیم به طور خلاصه به مزایای تحلیل ریسک در کسب و کار اشاره کنیم میتوانیم بگوییم تحلیل کسب و کار باعث میشود :

• تاثیرات منفی ریسک ها را کاهش دهیم
• تشخیص دهیم که آیا این ریسک سودی برای ما دارد یا نه
• خطرات احتمالی را کاهش دهیم
• راه های گذر از ریسک ها را پیدا کنیم
• پاسخی مناسب برای شرایط اضطراری در نظر بگیریم

اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم تحلیل یک ریسک باعث میشود تا شما بی گدار به آب نزنید و کارهایی نکنید که بعدا پشیمان شوید همه ما معتقدیم پیشگیری بهتر از درمان است حال پس چرا در کسب و کارهایمان این کار را انجام ندهیم؟ بهترین کار در یک کسب کار این است که ابتدا ریسک های موجود را شناسایی کنیم و آنها را تحت نظر داشته باشیم تا اگر روزی با آنها مواجه شدیم به راحتی بتوانیم آنها را پشت سربگذاریم!

حال که دانستیم تحلیل ریسک چیست و چه مزایایی دارد میتوانیم به سراغ مبحث بعد یعنی مراحل تحلیل ریسک برویم

مراحل تحلیل ریسک

برای اینکه بتوانیم بهترین بازدهی را از تحلیل ریسک ها بگیریم باید تلاش کنیم در چند مرحله ریسک ها را تحلیل کنیم در ادامه به این مراحل اشاره کنیم

1.شناسایی خطرهای احتمالی

در مرحله اول باید خطرات و ریسک های احتمالی ای که ممکن است در روند کار اتفاق بیفتد را شناسایی و یک لیست از آنها تهیه کنید. دقت کنید که مشکلات ممکن است از هر جایی به سراغ شما بیایند بنابراین با دقت همه منابع احتمالی خطرها را بررسی و تهدیدها را شناسایی کنید

در این مرحله به صورت فردی عمل نکنید چرا که هر یک از اعضای تیم شما ممکن است یک منبع خطر جدید پیدا کنند یا حتی میتوانید به سراغ سایر کسب و کارهای مشابه بروید و از آن ها بخواهید که تجربیاتشان در این زمینه را به شما منتقل کنند

اگر هم بخواهید حرفه ای تر عمل کنید بهتر است از ابزارهایی مثل ابزار تجزیه و تحلیل SWOT استفاده کنید ( در مقاله تحلیل SWOT چیست به طور کامل این موضوع را بررسی کرده ایم در صورت تمایل میتوانید این مقاله را مطالعه کنید) در این مدل از تجزیه میتوانید نقاط قوت ، ضعف و فرصت ها و تهدیدها را شناسایی کنید

در این مرحله کار ساده ای دارید! چرا که اگر در دل یک کسب و کار باشید قطعا با ریسک ها و خطرات احتمالی آن هم آشنا هستید طبیعتا ریسک های یک کسب و کار کوچک و محلی با یک بیزینس بزرگ تفاوت دارد بنابراین نباید در این مرحله اسیر مقایسه یا بررسی مقایسه ای باشید

بررسی مقایسه ای یعنی شما کسب و کارتان را جای یک کسب و کار بزرگ یا کوچک بگذارید و از آن دیدگاه خطرات را بررسی کنید ! این دیدگاه غلط است صرفا خودتان اعضای تیمتان و کسب کارهای هم رده و مشابه را درگیر شناسایی خطرهای احتمالی کنید

2.بررسی میزان عدم قطعیت

بعد از اینکه خطرها و ریسک های احتمالی را شناسایی کردید باید به سراغ بررسی سطوح عدم قطعیت بروید. سطوح عدم قطعیت به این معنا است که اثر یک ریسک را تخمین بزنید و ببینید که یک خطر و ریسک چه میزان میتواند اثرگذار باشد

طبیعتا امکان تعیین قطعی این موضوع وجود ندارد چرا که تنوع بسیار بالای ریسک ها باعث میشود اندازه گیری دقیق تاثیر کار سختی باشد برای مثال در ریسک رقابتی ، رقیب شما قیمت جدیدی برای کالای خود تعیین کرده و شما از آن خبر ندارید و دوست دارید محصول شما با قیمتی کمتر از قیمت رقیب وارد بازار شود. در این حالت تعیین دقیق قیمت ممکن نیست اما میتوان با بررسی هزینه های تولید ، بازاریابی و توزیع قیمت حدودی را تخمین بزنید

شاید باید دیدن کلمه سخت عدم قطعیت فکر کنید که این مرحله از توان شما خارج است اما اصلا این طور نیست شما در  این مرحله باید صرفا ببینید خطرهایی که شناسایی کردید تا چه میزان روی شما و کسب و کارتان تاثیر گذار است

در این مرحله نیازی به فرورفتن در دنیای اعداد و ارقام نیست همین که به صورت حدودی بتوانید تخمین بزنید که این ریسک ها تا چه میزان روی شما و کسب و کارتان تاثیر میگذارند کافی است در مرحله بعد است که به سراغ ارقام و اعداد میرویم

3.به دست آوردن ارزش ریسک

حال که منابع خطر را مشخص و سطوح عدم قطعیت را بررسی کردید میتوانید میزان اثر آن را روی کسب و کارتان محاسبه و ارزش ریسک را مشخص کنید .

ممکن است برای شما سوال شود که ارزش ریسک در کسب و کار چیست ؟‌سوال خوبی است! بیایید مقداری با هم راحت تر صحبت کنیم حتما تا به حال این جمله را به کاربرده اید که انجام دادن فلان کار چه قدر ارزش دارد؟ منظور شما از ارزش در این جمله چه بوده است ؟

منظور از ارزش در این نوع جملات این است که با انجام این کار چه سودی نصیب فرد انجام دهنده میشود! ارزش ریسک هم به همین معنا است! ارزش ریسک بیان میکند که اگر این ریسک جواب بدهد چه سودی نصیب شما خواهد شد و اگر جواب ندهد شما باید چه هزینه ای را متحمل شوید

یعنی شما در این مرحله متوجه میشود که سود و زیان شما در چه بازه ای نوسان میکند.حال چگونه میتوان ارزرش ریسک را محاسبه کرد؟ در این مرحله برای راحتی کار و به دست آوردن نتیجه قابل استناد میتوانید از فرمول زیر استفاده کنید :

ارزش ریسک : احتمال وقوع رویداد X هزینه رویداد

ارزش ریسک : میزانی که تعیین میکند که آیا یک ریسک ارزش انجام دادن دارد یا نه

احتمال وقوع رویداد : احتمالی اتفاق افتادن یک رویداد با توجه به شرایط

هزینه رویداد : هزینه کسب و کار در صورت اتفاق افتادن رویداد

برای اینکه این موضوع را متوجه شوید بهتر است با یک مثال این فرمول را بررسی کنیم

فرض کنیم شما میخواهید میزان ریسک افزایش قیمت یکی از محصولاتتان را بررسی کنید. فرض میکنیم که با بررسی بازار و شرایط متوجه میشوید که به میزان 0.8 درصد امکان دارد که این رویداد اتفاق بیفتد و اگر اتفاق بیفتد هزینه کسب و کار شما در این حالت 100 میلیون تومان خواهد بود. حال اگر این اعداد را در فرمول جای گذاری کنیم به نتیجه زیر میرسیم :

100 000 000 X 0.8 = 80 000 000 ارزش ریسک

با همین فرمول به راحتی میتوانید ارزش ریسک این موضوع را بر روی کسب کارتان را به دست بیاورید و تصمیم بگیرید که آیا انجام این ریسک میتواند برای شما سودده باشد یا نه! اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم باید بگوییم در این حالت ممکن این ریسک به شما 80 میلیون سود بدهد یا در اینکه 80 میلیون تومان به شما ضرر وارد کند! به همین راحتی شما توانستید ارزش ریسک یک رویداد را محاسبه کنید!

تا همین جای کار شما از بسیاری از کسب و کارهای جلو افتاده اید چرا که به راحتی توانستید ارزش یک ریسک را محاسبه و تصمیم بگیرید که آیا این ریسک را عملی کنید یا نه از این مرحله به بعد به سراغ دسته بندی نتایج میرویم

4.مدل تحلیل ریسک

در این مرحله با استفاده از اطلاعات و داده هایی که در مراحل قبل جمع آوری کردید باید یک مدل تحلیل ریسک طراحی کنید. در این مدل شما ورودی هایی غیرقطعی ای را وارد و خروجی های قطعی ای را دریافت میکنید و با همین خروجی ها میتوانید میزان یک ریسک را تحلیل کنید

حال ممکن است برای شما سوال باشد که این به چه معنا است! شما اگر بتوانید یک مدل طراحی کنید این مدل در حالت های مشابه نیز برای شما کاربردی خواهد بود یعنی نیاز نیست هر بار ارزش ربسک را محاسبه کنید بلکه صرفا با مقایسه رویدادها میتوانید بفهمید در حالت مشابه ارزش ریسک چه قدر بوده است! به همین سادگی!

نیازی نیست حتما خودتان شروع به نوشتن این مدل ها کنید بسیاری از شرکت ها در این حوزه های فعالیت میکنند کنند و شما به راحتی میتوانید فرمول ها و مدل های از پیش طراحی شده را از آنها دریافت و صرفا داده های خود را در آن ها قرار بدهید و نتیجه ها را آنالیز کنید معمولا این نوع مدل های برای شرکت های بزرگ کارآمد تر هستند و اگر احساس میکنید هنوز کسب و کار شما در آغاز راه است میتوانید از این مرحله گذر کنید و زمانی که کسب و کار شما بالغ شد به سراغ این مرحله بیایید

5.آنالیز نتایج به دست آمده

طبیعتا نمیشود همه انواع ریسک ها را به یک صورت مورد تحلیل و بررسی قرار داد بنابراین بهتر است ابتدا برای هر نوع ریسک یک مدل مخصوص آنالیزی در نظر بگیرید ممکن است این موضوع زمان زیادی از شما بگیرد اما نیازی نیست همه این کارها در یک بازه زمانی کوتاه انجام دهید میتوانید یک پروژه بلند مدت در نظر بگیرید و به مرور این داده ها و نتایج را تحلیل کنید

برای اینکه بتوانید نتیجه این تحلیل ها را به راحتی بررسی و یا به دیگران منتقل کنید بهتر است آنها را به صورت نموداری دربیاورید . حتی میتوانید از نرم افزارهای تخصصی ریاضی موجود نیز برای این کارها استفاده کنید

این مرحله نیز مانند مرحله بعد برای کسب کارهایی است که کوچکترین خطایی ممکن است حجم زیادی از خسارات مالی را برای آنها به همراه داشته باشد اگر کسب و کار کوچکی دارید بدون استفاده از نرم افزارهای و صرفا با بررسی روند و میزان ارزش ریسک ها میتوانید داده های مورد نیاز خود را جمع آوری کنید

6.پیاده سازی راه حل

حال که به طور کامل با ریسک ها انواع آن و ارزش آن ها آشنا شدید باید به دنبال راه حلی باشید که کمترین خطر و اثر منفی را بر روی کسب و کار شما بگذارد.هر جا متوجه شدید که یک ریسک میتواند باعث نابودی کسب و کار شما شود بهتر است بسیار محتاط تر عمل کنید همچنین به طور دائم نتایج را بررسی و تحلیل کنید تا مطمئن شودید که راهی که در نظر گرفته اید اشتباه نیست و به کسب و کار شما کمک میکند

در این مرحله شما باید قدرت حل مسئله و تصمیم گیری خود را به رخ بکشید این شما هستید که میتوانید با بررسی داده هایی که خودتان به دست آورده اید تصمیم بگیرید که آیا ریسک کردن میتواند باعث ایجاد یک جهش در کسب و کار شما شود یا آن را نابود کند!

در این مقاله از سایت مرکز بیزینس کوچینگ ایران یاد گرفتیم که تحلیل ریسک در کسب و کار بسیار اهمیت دارد و میتواند کسب و کار شما را از شکست نجات دهد گاهی اوقات بررسی دائم این ریسک ها و تحلیل آن ها زمان و انرژی زیادی از شما میگیرد و ممکن است باعث شود از این کار خسته شوید و دیگر توجهی به تحلیل ریسک ها نداشته باشید از آنجایی که عدم تحلیل ریسک ها مساوی است با شکست خوردن در کسب و کار بهتر است در این مواقع از یک بیزینس کوچ حرفه ای مشورت بگیرید یا در دوره بیزینس کوچینگ شرکت کنید تا بتوانید با راه های تحلیل سریع این نوع ریسک ها آشنا شوید

امیدواریم از این مقاله لذت برده باشید حتما سایر مقالات مرتبط با استراتژی کسب و کار و تحلیل کسب و کار را مطالعه کنید تا بتوانید کسب و کار موفق تری داشته باشید