رهبران تیم با تقاضا‌های مختلفی روبرو هستند. ولی هرازگاهی، «برجسته‌ترین» کار، فرد یا مسئله توجهشان را جلب می‌کند، در حالیکه سایر حوزه‌‌های مهم به کنار می‌روند یا نادیده گرفته می‌شوند. شاید برای شما سخت باشد که لحظه‌ای درنگ کنید و به تمام مسئولیت‌هایتان فکر کنید و ببینید که چه‌کارهایی را برای دستیابی به اهدافتان باید انجام دهید. مدل رهبری عمل محور می‌تواند این حرکت دشوار را کمی آسان‌تر کند. این مدل سه حوزه کلیدی را مشخص می‌کند که رهبران باید بر روی آن تمرکز کنند و چارچوبی برای حفظ تعادل میان آنها ارائه می‌کند. حتی شاید کمک کند که در طول راه فرصت‌ها را از دست ندهید.
در این مطلب، نگاه دقیق‌تری به رهبری عمل محور می‌اندازیم و شیوه استفاده از آن را برای وضعیتتان بررسی می‌کنیم.
رهبری عمل محور (ACL) چیست؟
رهبری عمل محور (ACL یا «مدل سه دایره») ابزار مرسوم و تأثیرگذاری است که برای اولین‌بار در سال 1973 از سوی متخصص رهبری به نام جان آدایر منتشر شد.
این مدل به‌جای اشاره به سبک رهبری، مشخص می‌کند که چه اقدامات اساسی را باید انجام دهید تا به‌خوبی تیمتان را رهبری کنید. این اقدامات به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- وظایف: کارهایی که برای دستیابی به اهدافتان انجام می‌دهید.
- تیم: کارهایی که در سطح گروهی برای ترویج کار گروهی صحیح و انسجام گروهی انجام می‌دهید.
- فرد: کارهایی برای رفع نیاز‌های خاص هر عضو تیم. این سه حوزه با سه دایره درهم‌تنیده در شکل 1 نشان داده شده اند.
قسمت‌‌های سایه خورده این دایره ها نشان می‌دهد که هر زمینه برای موفقیت به یک یا دو زمینه دیگر وابسته است. بنابراین، باید تعادلی بین اقداماتتان در این سه حوزه مسئولیت برقرار کنید تا رهبر تأثیرگذاری باشید.
در عمل، برقراری تعادل همیشه راحت نیست. به طور مثال، شاید شدیداً تحت‌فشار باشید که به هدفتان در زمینه فروش یا تولید برسید. ولی اگر وظایف را بدون توجه به تیم و افرادی اولویت‌بندی کنید که سخت برای آن تلاش می‌کنند، آن حوزه‌‌های نادیده گرفته شده دچار مشکل می‌شوند.
به طور مثال، فرض کنید که تیمتان همکاری خوبی دارد، ولی یک نفر از برنامه عقب‌مانده است. در نتیجه، بهره‌وری افت می‌کند، تیم به موعد مقرر نمی‌رسد و روحیه گروه پایین می‌آید. در اینجا، مشکلات فردی تأثیر منفی بر وظایف و تیم می‌گذارد.
حالا فرض کنید که چه اتفاقی می‌افتد اگر شما، رهبر تیم، اهداف تیمتان را به‌وضوح مشخص بیان نکنید. اعضای تیمتان مهارت بالایی دارند، خوب همکاری می‌کنند، ولی روند پیشرفتشان کُند است، چون نمی‌دانند که دنبال چه هستند. در این مثال، نیاز‌های فردی و تیمی رفع می‌شوند، ولی خود وظیفه نادیده گرفته می‌شود و تیم احتمالاً شکست خواهد خورد.
اجرای رهبری عمل محور
استفاده از رهبری عمل محور ساده است و می‌توان آن را با هر وضعیت رهبری تطبیق داد. این مدل سه مرحله دارد: پرورش مهارتهای اساسی رهبری، تمرکز بر سه حوزه کلیدی مسئولیت و تطبیق مدل با وضعیتتان.
1. پرورش مهارتهای اساسی رهبری
رهبری عمل محور در هر سطحی از سازمان کاربر دارد، نه فقط در سطح بالا. البته، به گفته آدایر و همکارش دیوید فارادی، رهبران هر سطح باید مهارتهای رهبری خاص خودشان را پرورش دهند تا مدل تأثیرگذار باشد.
رهبران تیم باید در زمینه برنامه‌ریزی و گزارش‌دهی مهارت داشته باشند. باید وظایف را تعریف کنند و کنترل داشته باشند. باید اعضای تیمشان را حمایت و تشویق کنند و به‌درستی عملکردشان را ارزشیابی کنند. رهبران تیم باید سرمشق دیگران باشند.
رهبران عملیاتی باید بر تیم‌هایشان تأثیر بگذارند و آنها را آگاه کنند، اهداف و نتایج را تفسیر کنند و برنامه‌ها و پروژه‌ها را شروع کنند. باید مهارتهای لازم را برای اجرای تصمیمات، برقراری ارتباط و برنامه‌ریزی و سلسله کارها داشته باشند.
رهبران راهبردی علاوه بر مهارتهای بالا، به مهارتهای دیگر هم احتیاج دارند. آنها «کار را به سرانجام می‌رسانند» و راهنما و الهام‌بخش هستند. در حالت ایده آل، آنها در جهت رهبری تحول آفرین فعالیت می‌کنند. این یعنی که رسالت سازمان و تأثیر کار هر یک از اعضا را بر اهداف کلی سازمان می‌دانند (و آن را بیان می‌کنند). آنها شراکت برقرار می‌کنند و رهبران بالقوه را پرورش می‌دهند تا موفق شوند.
2. تمرکز بر سه حوزه کلیدی مسئولیت
سپس، اقداماتتان در منصب رهبری و ارتباط هر یک از این اقدامات را با سه حوزه کلیدی بررسی کنید: وظایف، تیم و فرد. می‌توانید با ترسیم نمودار سه دایره‌ای، این را تصویرسازی کنید. اندازه هر دایره باید متناسب با میزان توجه بر هر حوزه باشد. به طور مثال، فرض کنید که به‌خوبی هر عضو تیمتان را پرورش می‌دهید، ولی خیلی به مناسبات تیمی توجه نمی‌کنید. تیمتان معمولاً کار را انجام می‌دهد، ولی همیشه در حد مورد انتظارتان نیست. در این مثال، دایره‌‌های شما ممکن است شبیه دایره‌‌های شکل 2 در زیر باشد.
سپس، می‌توانید تلاش کنید که به یک اندازه برای هر حوزه مسئولیت وقت بگذارید.
به چند شیوه می‌توانید هر حوزه مسئولیت را رفع کنید. از فهرست زیر به‌عنوان راهنما استفاده کنید و وظایف را بر اساس شرایطتان حذف یا اضافه کنید.
انجام‌وظیفه
وظیفه رهبر هدایت تیم در جهت دستیابی به هدفش است. بدین منظور، می‌توانید کار‌های زیر را انجام دهید:
- تعیین و تعریف وظایف، اولویت‌ها و هدف تیم و بیان واضح آنها.
- طراحی برنامه (از جمله مقیاس زمانی، معیار، راهکار و اقلام تحویل‌پذیر در صورت لازم).
- تعریف «موفقیت»
- تخصیص منابع، ابزار و فرایندها و تفهیم آن به همه.
- تعیین و توضیح استاندارد‌های کیفیت، وقت شناسی و گزارش.
- کنترل سرعت کار.
- پایش و ارزشیابی عملکرد.
- بررسی و گزارش روند پیشرفت
تشکیل تیم
با انجام این کارها، تیمتان می‌تواند عملکرد واحد بهتری داشته باشد:
- تعیین استاندارد‌های عملکرد و رفتار گروهی.
- همه باید مهارت‌ها، آموزش و توانایی لازم را داشته باشند.
- نظارت بر روابط گروهی و مدیریت اختلاف.
- تسهیل و ترویج ارتباط مؤثر.
- انگیزه‌دهی به گروه.
- ترویج تیم‌سازی و تقویت روحیه تیم.
- ارائه بازخورد درباره عملکرد تیم.
- تعیین فرهنگ تیم و سبک کاری آن.
- تغییر ترکیب گروه.
پرورش افراد
حتماً باید نیازها، ترس‌ها و انگیزه‌‌های خاص هر یک از اعضای تیم را بشناسید. بدین منظور، چند راهکار در زیر ارائه شده است:
- تعریف واضح نقش و وظایف هر فرد.
- حمایت از افراد برای برنامه‌ریزی رشد خود.
- اختصاص وقت به هر عضو برای ارزیابی و شناسایی سبک رفتار و شخصیت، نقاط ضعف و قوت، اهداف و نیازها و تجربه یا مهارت خاصی که می‌توانند به تیم تزریق کنند.
- تشویق اعضای ساکت تیم به اعلام نظر و کنترل افراد پرشور.
- آموزش و پشتیبانی.
- ارائه بازخورد پیوسته و مداوم.
- تحسین و تقدیر از افراد بابت تلاششان.
3. تطبیق مدل با وضعیتتان
باتوجه‌به توقعاتی که در دنیای واقعی از رهبری وجود دارد، همیشه نمی‌توانید به یک اندازه روی این سه حوزه کار کنید. در واقع، بهترین حالت تعادل به وضعیت بستگی دارد و در گذر زمان تغییر می‌کنید.
شاید یکی از اعضای جدید تیم نیازمند آموزش بیشتری باشد. شاید گروه کاملاً جدیدی زیردستتان باشد و لازم باشد که روی ترکیب تیم تمرکز کنید. شاید موعد زمانی حیاتی را پیش رو دارید و چاره‌ای جز این ندارید که فقط روی آن کار خاص تمرکز کنید.
وقتی هر سه حوزه مسئولیت نیازمند توجهتان هستند، باید اولویت‌بندی کنید. اول اهداف سازمانتان را در نظر بگیرید. ولی، یادتان باشد که گاهی نیاز‌های فرد یا تیم ممکن است در اولویت باشد. مثلاً وقتی یکی از اعضای تیم بیمار یا دغدار باشد، یا وقتی تیم با مانع بزرگی مثل فقدان فاجعه بار داده روبرو شود.
با عقل خودتان ببینید که در آن زمان باید چطور مسئولیت‌هایتان را تقسیم کنید و به‌تناسب آن، نقطه تمرکزتان را تغییر دهید. نکته مهم این است که تنها در کوتاه‌مدت نقطه تمرکزتان را تغییر دهید و وقتی مسئله حل شد، تعادل را برگردانید.
نکات کلیدی
رهبران مسئولیت‌های بسیاری دارند و به‌راحتی می‌توان با تمرکز بر یک حوزه، بقیه حوزه‌ها را نادیده گرفت. این ممکن است منجر به عملکرد ضعیف، نارضایتی کارکنان و تضعیف وحدت تیمی شود.
رهبری عمل محور مدل ساده‌ای است که با کمک آن، می‌توانید بین سه حوزه مسئولیت (وظایف، تیم و فرد) تعادل برقرار کنید.
این مدل در سه مرحله اجرا می‌شود:
- پرورش مهارتهای اساسی لازم برای سطح رهبری‌تان.
- تمرکز بر مسئولیت‌های کلیدی و تعیین اقدامات لازم برای انجام مسئولیت‌ها.
- پذیرش اینکه تعادل «صحیح» بین مسئولیت‌ها به شرایطتان بستگی دارد. تنها در کوتاه‌مدت نقطه تمرکزتان را تغییر دهید و هرچه زودتر نقطه تمرکز متعادل‌تری پیدا کنید.
مقالات مرتبط
تبدیل به رهبری اصیل شوید که مردم دوست دارند از او پیروی کنند
