اخیراً با ناکامی‌های اخلاقی مشهوری در سرتیتر خبرها روبرو شده‌ایم: رسوایی انتشار گازها توسط فولکس واگن و جنجال درباره غول تاکسی رانی یعنی اوبر تداعی می‌شوند. این مثالها و مثالهای دیگر نشان می‌دهند که چه اتفاقی می‌افتد وقتی رهبران سازمان انتخابهای اخلاقی بدی می‌کنند و سر از اخبار یا دادگاه در می‌آورند. البته، بسیاری از رهبران دیگر استاندارد را ارتقاء می‌دهند و تیم هایشان را به همین کار تشویق می‌کنند. این رهبران اخلاقی ، کار درست را در زمان درست و برای دلایل درست انجام می‌دهند. آنها اخلاق را به سود خالص ترجیح می‌دهند و تحقیقات درباره‌ی رهبری اخلاقی نشان می‌دهد که در این حالت، احتمال وفاداری، فداکاری و اخلاقی بودن تیمهایشان نیز در عوض بیشتر خواهد شد. در این مطلب، بررسی می‌کنیم که چطور شما نیز می‌توانید استاندارد را برای خود، تیم و سازمانتان ارتقاء دهید.
علت ناکامی‌های اخلاقی
پیش از بررسی اینکه چگونه رهبر اخلاق مداری باشیم، بهتر است که علل ناکامی اخلاقی را بررسی کنیم.
نویسنده و کارشناس رهبری اخلاقی، لیندا فیشر تورنتون، به چند عامل مرتبط اشاره می‌کند که ممکن است منجر به ناکامی اخلاقی افراد و سازمانها شود:
علل فردی عبارت‌اند از بی توجهی به حدودی مانند ارزشهای سازمان یا قوانین صنفی، همرنگی با جماعت («همه می‌کنند، چرا من نکنم؟») و عدم کنترل بر خود.
علل سازمانی عبارت‌اند از فقدان الگوهای مثبت، فقدان استانداردهای رفتار و آموزش مدون و فقدان پاسخگویی.
چطور رهبری اخلاقی داشته باشیم؟
حالا شش مرحله را برای تعریف استانداردهای اخلاقی و اعمال این استانداردها بررسی می‌کنیم.
1. تعریف ارزشهای سازمان
اعضایتان احتمالاً به دنبال این هستند که شما (به‌عنوان مدیر یا رهبر آنها) الگوی رهبری اخلاقی باشید. ولی بدین منظور، ابتدا باید ارزشهای سازمان خود را بدانید تا بتوانید در کارهای روزانه‌تان آنها را وارد کنید.
به طور مثال، شرکت ماشین آلات دیر و کو در سال 2018 به‌عنوان یکی از اخلاق مدارترین شرکتهای دنیا شناخته شد. چرا؟ چون این شرکت به بالاترین استاندارد شرافت و درستی عمل می‌کند و چون که از زیر تا بالای این شرکت همسو با ارزشهای اساسی دیر هستند.
امیدواریم که مانند دیر، شرکت شما هم قوانین رفتاری واضحی برای اعضایش داشته باشد. این قوانین معمولاً برگرفته از شرح رسالت و بیانیه چشم‌انداز سازمان هستند. باید این قوانین را به وضوح برای اعضای تیم‌تان بیان کنید. وقتی اعضا علت اهمیت رفتار اخلاقی‌شان را درک کنند، به احتمال زیاد بر اساس آن عمل خواهند کرد.
2. ارزشهای فردی‌تان را بدانید
رهبران خوب از ارزشهای فردی و همچنین ارزشهای سازمانی‌شان پیروی می‌کنند.
برای اینکه بدانید شما هم این‌طور هستید یا نه، سه سؤال از خودتان بپرسید:
- کدام استانداردهای رفتاری واقعاً برای شرکت من مهم هستند؟
- چه ارزشهای خاصی را در برخی رهبران تحسین می‌کنم؟ آیا من هم این ارزشها را دارم؟
- آیا به آن ارزشها عمل می‌کنم، حتی اگر مرا از نظر رقابتی در موضع ضعف قرار دهند؟
3. الگو باشید
وقتی از ارزشهای سازمانی و فردی‌تان مطمئن باشید، می‌توانید محیط مناسبی را برای تیم و سازمانتان فراهم کنید.
باز هم بهترین شیوه این است که الگوی خوبی باشید. افراد در رفتارشان از شما الگوبرداری خواهند کرد و برای دیگران هم الگویی خواهند بود. این «اثر ادامه‌دار» می‌تواند گسترده باشد.
به طور مثال، اگر شرکت‌تان صداقت را مهم‌تر از هر چیزی بداند، با شفافیت نسبت به اطرافیان این را نشان دهید. اگر شرکت‌تان آزادی بیان را ارزش می‌داند، به اعضای تیم‌تان اجازه دهید تا آزادانه ایده هایشان را بیان کنند.
سپس، اعضای سازمان باید عواقب رفتار متضاد با ارزشهای سازمان یا نقض قوانین رفتار اخلاقی را بدانند. این عواقب لزوماً نباید تنبیهی باشند، ولی باید به اعضا یادآوری کند که انتظار چه استانداردهای اخلاقی را دارید.
عواقب مثبت هم مهم هستند. به آن اعضایی پاداش بدهید که همواره طبق ارزشهای شرکت عمل می‌کنند. حتی یادداشت «تشکر» ساده هم احتمالاً به چشم خواهد آمد. با بیان نمونه اعضای تیم که کار درستی را در شرایط دشوار انجام دادند، می‌توانید ارزشهایتان را با قدرت تحکیم و بیان کنید.
4. دو راهی اخلاقی را درک کنید
این سناریو را تصور کنید: در جلسه ای با سایر مدیران ارشد هستید و یکی از همکارانتان به شدت درباره عملکرد تیمش اغراق می‌کند. به جای اینکه بگوید پروژه اش درآمد شرکت را 4 درصد افزایش خواهد داد (همان‌طور که به شما گفته بود)، او وعده افزایش 12 درصدی می‌دهد.
چه می‌کنید؟ او همکار نزدیک و دوست شماست، ولی از طرف دیگر، روراست نیست. باید از او حمایت کنید یا حقیقت را به سایر مدیران بگویید؟
معمولاً در محل کار با انتخابهای سختی روبرو می‌شویم، ولی بیشتر دوراهی‌های اخلاقی این قدر آشکار نیستند. پس چطور باید آنها را شناخت؟
- شرایط «ماشه» را شناسایی کنید. برخی شرایط مانند خرید، استخدام، اخراج، ترفیع و محاسبه پاداش ظاهراً همراه با دوراهی‌های اخلاقی هستند، بنابراین در این فرایندها حواستان جمع باشد.
تهدید برای وجهه یا درآمدتان ممکن است قضاوت‌تان را تغییر دهد. به طور مثال، اگر اشتباهی کردید چه؟ آیا می‌پذیرید یا سعی می‌کنید پنهان کاری کنید؟
با شناخت محتمل‌ترین زمان وقوع دوراهی اخلاقی، می‌توانید بیشتر از خطر آگاه باشید.
- به «ندای درونتان» گوش دهید. وجدانتان احتمالاً می‌گوید که مشکلی وجود دارد و احساس عذابی ایجاد می‌کند. اگر وضعیتی شما را معذب می‌کند یا بر خلاف یکی از ارزشها یا عقاید اصلی‌تان است، درنگ کنید و پیش از ادامه کار وضعیت را کاملاً بررسی کنید.
5. معماهای اخلاقی را حل کنید.
شناخت دوراهی اخلاقی و تصمیم درباره آن معمولاً فرق می‌کند. حتی وقتی می‌دانید که باید چه کنید، انجام عملی آن ممکن است خیلی دشوار باشد.
چن شیوه برای واکنش به دوراهی اخلاقی وجود دارد:
- از قبل آماده شوید. با تصویرسازی سناریوهای نظری می‌توانید احساساتتان را بررسی کنید و تصمیم بگیرید که در واقعیت چه خواهید کرد. در بحران، شاید تنها چند ثانیه برای تصمیم‌گیری وقت داشته باشید، پس تمرین می‌تواند خیلی مفید باشد.
بنابراین، اگر مثلاً بدانید که همکاری قرار است اخراج شود، ولی از لحاظ حقوقی اجازه ندارید به او بگویید، چه می‌کنید؟ چطور تصمیم می‌گیرید؟
می‌توانید این تمرین را با اعضای تیم‌تان هم انجام دهید تا آنها نیز دوراهی‌های اخلاقی خودشان را بشناسند و برای آنها آماده شوند.
- شواهد را بسنجید. در آن مثال که اطلاعات همکارتان به شما با گفته هایش به مدیران فرق داشت، آیا احتمال دارد که این آمار واقعاً تغییر کرده باشد؟
در هر جای ممکن، پیش از اقدام، وقتی را برای بررسی و ارزیابی این بگذارید که آیا کسی غیراخلاقی رفتار کرده است؟
- پیش از عمل، تصمیم‌تان را دوباره ارزیابی کنید. اگر در وضعیت سختی هستید و تردید دارید، سعی کنید تصمیم بگیرید. ولی پیش از عمل به آن، از خود بپرسید که اگر همه از کارتان باخبر شوند، چه حسی پیدا می‌کنید. آیا به آن می‌بالید؟ اگر نه، دوباره به تصمیم‌تان فکر کنید.
- مشاوره بگیرید. دریافت نظر دیگران می‌تواند به ارزیابی منطقی‌تر وضعیت کمک کند و منجر به تصمیم با کیفیت تری شود. به‌هرحال، حتی ارشد‌ترین رهبران نیز در شرایط دشوار مشورت می‌گیرند. فقط از گروه اندیشی دوری کنید.
6. شجاع باشید
گاهی به تصمیمی عمل می‌کنید، ولی نمی‌دانید که کار درستی انجام دادید یا نه. حتی وقتی مطمئن هستید که حق با شما بود، هنوز ممکن است عواقب نامطلوبی داشته باشد.
مثلاً رهبری را فرض کنید که حسابداری «غیرعادی» را در شرکتش به حسابرس اطلاع می‌دهد. می‌داند که صادق و درست کار است، ولی نتیجه ناراحت کننده اش ممکن است این باشد که دوستان و همکاران بیکار شوند.
بنابراین، شاید گاهی به‌عنوان رهبر اخلاق مدار در عذاب باشید، ولی این شرایط می‌توانند به شما یاد بدهند که به خود و احساستان اعتماد کنید. اگر اضطرابتان را آرام کنید و منطقی وضعیت را بررسی کنید، احساستان معمولاً شما را در جهت درست هدایت خواهد کرد.
نکات کلیدی رهبری اخلاقی
زندگی (و رهبری) اخلاقی مستلزم شجاعت و اعتقاد است. یعنی کار درست را انجام دهید، حتی وقتی محبوب یا آسان نباشد.
ابتدا ارزشهای اساسی شرکت و خود را تعیین کنید، سپس برای تیم و سازمانتان الگو باشید. با آموزش خودتان برای شناسایی دوراهی اخلاقی، می‌توانید مشخص کنید که چگونه با ارزیابی کامل وضعیت و دریافت مشاوره در زمان لازم، آنها را حل می‌کنید.
کارهایتان همیشه بیشتر از حرفهایتان به چشم خواهند آمد، بنابراین با عمل به اعتقاداتتان الگو باشید تا به اطرافیانتان الهام ببخشید.
مقالات مرتبط
ارزش گذاری رهبری کسب و کار: شاخص سرمایه رهبری اولرایش
